Krajobraz bunkrów Południowego Tyrolu

Budowa pierwszych umoc nień rozpoczęła się na początku lat trzydziestych XX wieku na granicach z Francją i Jugosławią. W tamtych latach nie wydawało się konieczne zabezpieczanie granic z Austrią i Szwajcarią. Zmieniło się to jednak w 1938 roku po aneksji Austrii do Rzeszy Niemieckiej. Mimo że Hitler i Mussolini przypieczętowali swoją przyjaźń w pakcie stalowym z 1939 r., nieufność Mussoliniego wobec Hitlera została rozbudzona. W tajemnicy kazał zbudować kolosalny system obronny wzdłuż alpejskiej granicy: "Vallo Alpino del Littorio", popularnie zwaną "linea non mi fido". W ciągu kilku miesięcy, od końca 1939 r. do jesieni 1940 r., mur został wzniesiony w zawrotnym tempie.

Pod jego budowę wywłaszczono od Południowych Tyrolu około 3000 działek. Był to czas opcji i wielu zdecydowało się na emigrację. Ludność Południowego Tyrolu czuła się niesprawiedliwie potraktowana, zdradzona i opuszczona. I choć w budowę nie zaangażowano robotników przymusowych, a zlecono ją wyłącznie włoskim firmom budowlanym, bunkry były dla miejscowej ludności ciałami obcymi.

Zaplanowano ponad 1000 bunkrów, 306 zostało ukończonych przez wiele tysięcy regularnie opłacanych robotników, a kolejne 135 pozostało niedokończonymi placami budowy. Projekt o niewyobrażalnych rozmiarach i ogromnej skali. Heimo porównuje projekt Vallo Alpino do budowy autostrady Brenner. "W ciągu jednego roku na odcinku Południowego Tyrolu Alpejskiego Muru zużyto ponad 1,68 miliona metrów sześciennych betonu. To tyle samo betonu, co przy budowie autostrady Brenner do Salorno". Ogromna masa, porównywalna do sześcianu, o powierzchni podstawy 100 × 100 metrów i wysokości 150 metrów. Budowa tego obiektu była ekstremalnym wyzwaniem i ostatecznie czystym marnotrawstwem zasobów. Vallo Alpino było przestarzałe już w trakcie budowy i nie zostało zaprojektowane do walki z silnie opancerzonymi pojazdami.

Jednak Alpejski Mur nie był już tajemnicą. Niemieckie zdjęcia szpiegowskie dokumentowały absurdalne plany Włoch. Wiele z nich zostało zrobionych w pośpiechu i z narażeniem na odkrycie, przez co często są niewyraźne lub trudne do zobaczenia.

Barierybunkrów wznoszono zarówno na dnie doliny, jak i na alpejskich grzbietach. Atakujący musiał zazwyczaj przebić się przez co najmniej 3 ufortyfikowane bariery. Te tak zwane bariery znajdowały się w strategicznych punktach, takich jak rozwidlenia dolin, wąskie gardła lub występy terenu. W większości przypadków biegły one z jednej strony doliny na drugą i składały się z jednostki funkcjonalnej: kilku bunkrów, przeszkód przeciwczołgowych i pól minowych. Bunkry artyleryjskie znajdowały się po bokach barier, podczas gdy zwykłe bunkry bojowe i/lub działa przeciwpancerne znajdowały się na dnie doliny. Z bunkra dowodzenia, często wyposażonego w wieże obserwacyjne , można było obserwować teren, wysyłać sygnały za pomocą podczerwieni i przekazywać instrukcje przez radio lub telefon. Wymagało to doskonałej interakcji między systemami. Wynikało to z faktu, że bunkry miały ograniczone pole ost rzału i były ustawione w taki sposób, że zapewniały sobie nawzajem osłonę. Odległość między bunkrami była określona przez zasięg broni. Wygląda więc na to, że włoski krajobraz bunkrów został przemyślany w najdrobniejszych szczegółach.

Pech chciał jednak, że bunkry nie zostały uzbrojone do samego końca. Dlatego też Alpejski Mur i tak by nie zadziałał. Jeszcze zanim Alpenwall został ukończony, monstrualna konstrukcja nie była już potrzebna. Kiedy wkroczyły niemieckie wojska, nie napotkano żadnego oporu i nie wydano ani jednego rozkazu obrony. Heimo mówi o "szczęściu i błogosławieństwie", że bunkry nigdy nie zostały użyte. "To byłaby masakra, a Południowy Tyrol byłby jednym polem bitwy". Tylko kilka bunkrów było używanych podczas zimnej wojny jako część koncepcji obronnej NATO. Następnie zostały one przeniesione z wojska do prowincji Południowego Tyrolu i sprzedane na aukcji. Obecnie większość bunkrów jest własnością prywatną. "Tylko 20 b unkrów zostało objętych ochroną zabytkówprzez państwo", krytycznie informuje Heimo. "Decyzja została podjęta przez starannie powołaną komisję, ale brakowało bazy wiedzy do podjęcia zrównoważonych decyzji. Więc te bunkry są rozrzucone po całym kraju. Byłoby bardziej sensowne, gdyby ważne części bariery (tak zwana jednostka funkcjonalna) zostały objęte nakazem ochrony. Umożliwiłoby to zwrócenie uwagi opinii publicznej na to cenne dziedzictwo kulturowe, uznanie wielowarstwowych wzajemnych powiązań budynków w kontekście krajobrazowym i pokazanie różnych obszarów odpowiedzialności w znaczący sposób".

Istnieje jednak wiele innych sposobów wykorzystania tych wilgotnych, ciemnych jaskiń: na przykład jako enoteka, destylarnia whisky lub win, do uprawy grzybów lub jako centrum szkoleniowe dla straży pożarnej. Nawet Marchhütte na wysokości prawie 2500 metrów pod Marchkinkele było kiedyś jednym z 50 bunkrów w kształcie baru zbudowanych na granicy Austrii i Włoch. Koncepcja "Schusterbauer Bunker" w Schabs, którą Heimo Prünster zaprojektował dla gminy w 2014 roku, zakłada zupełnie inny rodzaj użytkowania. Celem było podkreślenie ludzkiego doświadczenia bun kra i zaoferowanie możliwości doświadczenia bunkra w jego oryginalnej przestrzeni: Całkowita izolacja od świata zewnętrznego, martwa cisza, zamknięcie i ciemność to najbardziej uderzające cechy tego budynku. Pomysł polegał nie tylko na otwarciu wnętrza dla publiczności, ale także na zewnątrz poprzez stworzenie placu zabaw nad bunkrem. Poszczególne części bunkra miały zostać odtworzone w skali 1:1: Dwusegmentowy otwór miał odsłaniać grube mury, a rampa wspinaczkowa miała przedstawiać przedział załogi. Na starym bunkrze Alpenwall w pobliżu terenu rekreacyjnego Bunker Spinga znajduje się również plac zabaw. Dziś nacisk kładzie się tu na zabawę, gry i rekreację na łonie natury.

Mimo że dla wielu bunkrów znaleziono nowe przeznaczenie, większość z nich pozostaje dobrze zakamuflowana i ukryta pod gęstą warstwą roślinności. Zintegrowane i zasymilowane z krajobrazem, pozostają świadkami minionej epoki. Obecnie bunkry wzbudzają coraz większe zainteresowanie w całej Europie i coraz więcej wielbicieli szuka ich podczas wędrówek. Jeśli więc czujesz się zainspirowany, powinieneś odwiedzić te imponujące relikty minionej epoki:

• Jakby wyciosane ze skały, bunkry znajdują się wysoko na stromych ścianach skalnych po zachodniej stronie przełęczy Kreuzberg. Małe, zimne budynki, szare w szarości.
• Nie, nie są to piargowe zbocza czy niegroźne pagórki, ale wolnostojące bunkry. Ten typ konstrukcji jest znowu zupełnie inny: można je znaleźć w dolinie Höhlenstein, w pobliżu Spinga lub Helm w Dolomitach Sesto.
• Duże bunkry można znaleźć w Ochsenbühel, między Fortezza i Schabs, w Tartscher Bühel niedaleko Mals i na przełęczy Gampenpass. Znajduje się tu ogromny labirynt tuneli w całkowicie wydrążonej formacji skalnej. Zazwyczaj wystaje tylko wieża widokowa. Jednak wiele części tych tuneli jest zagrożonych zawaleniem!
• Stara droga wojskowa na grzbiecie granicznym Brenner oferuje zapierającą dech w piersiach wycieczkę. Można tu nie tylko podziwiać fantastyczne widoki na Valle Isarco i Dolomity, ale także wszystkie bunkry i koszary graniczne.
• Godna polecenia jest również 9-kilometrowa wycieczka okrężna w dolinie Val Venosta, tuż przy granicy między Austrią a Włochami. Tutaj można podziwiać pancerną barierę Plamort, tak zwane Zęby Smoka, i wejść do różnych bunkrów wokół niej.

Odkrywanie świata tych podziemnych gigantów stało się dla Heimo życiową pracą, obok jego zawodu architekta i wizualizatora. Raz po raz wypełniane są luki historyczne i ujawniane są nowe spojrzenia na te niemal mistyczne struktury. Betonowe labirynty, które zdecydowanie warto odwiedzić.